جنگ تحمیلی پدیده غریبی بود، تمام دنیا، در سمت رژیم بعث عراق ایستاده بود، آمریکا و شوروی در دوران جنگ سرد به سر می برد و جهان را به مناطق نفوذ خود تقسیم کرده بودند. ظاهراً ناتو و ورشو که به عنوان دو قطب نظامی در برابر هم بودند در جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران هر دو پیمان و هر دو ابر قدرت در کنار رژیم بعث عراق ایستادند. چین نیز به عنوان سومین تآمین کننده سلاح و مهمات برای رژیم بعث عراق عمل کرد. انگلستان و فرانسه و آلمان و سوئیس و کشور های اروپایی شرقی، به ویژه یوگسلاوی در کنار رژیم بعث عراق بودند. کشور های عربی منطقه از بعد نظامی و سیاسی و مالی و تبلیغاتی در جبهه رژیم بعث عراق بودند.

 صنایع نظامی مصر که روسی بود، برای ماشین جنگی رژیم بعث عراق اسلحه تولید می کرد. انورسادات و مبارک جنگ را فرصتی می دیدند تا خود را از شّر سلاح های روسی آزاد کنند. عربستان و امارات و کویت و قطر نزدیک به صد ملیارد دلار به رژیم بعث عراق کمک و یا وام در اختیار رژیم بعث عراق قرار دادند، بجای رژیم بعث عراق نفت فروختند و هزینه فروش اسلحه از سوی آمریکا و شوروی و فرانسه و چین را تأمین کردند، اگر بگویم در جنگ تحمیلی، ایران با یک جنگ جهانی علیه استقلال و انقلاب و نظام و تمامیت ارضی خود رویارو بود سخنی به گزاف نگفته ایم.

 افسران نیروی هوایی کویت بعدها اذعان کردند که رژیم بعث عراقی­ها برای حمله به جزیره خارک از پایگاه نیروی هوایی “علی السالم” کویت استفاده می­کرده­اند این پایگاه برای میراژ اف یک کویت بود و چون در رأس خلیج­فارس قرار داشت راه رژیم بعث عراقی­ها را به اندازه 200 کیلومتر به خارک کوتاه­تر می­کرد و این امر به خلبانان رژیم بعث عراقی کمک شایانی می­نمود.

 مداخله ی نظامی آمریکا در جنگ، حمله به نیروی دریایی ایران، زدن اسکله های نفتی مانند اسکله ی گران قیمت سلمان، حمله ارتش آمریکا به هواپیمای مسافری ایران ایر، شماره پرواز 655 در 12 تیر ماه 1367 که با شلیک موشک از ناو وینسنس هواپیما را در ارتفاع 12 هزار پایی در آسمان خلیج فارس سرنگون کرد و 290 نفر مسافر هواپیما، (46 نفر از اتباع غیر ایرانی و 66 کودک کمتر از 13 سال کشته شدند) از جمله اقدامات خصمانه ی آمریکا علیه ایران بود.

ویلیام راجر (1921-2008) فرمانده ناو وینسنس در سال 1990 مدال لیاقت از جوج بوش پدر دریافت کرد.

 آمریکا مشاهده کرد ایران در جنگ با رژیم بعث عراق دست بالا را پیدا کرده است. عملیات تسلط ایران بر فاو که به روایت ژنرال خزرجی موجب کشته و زخمی شدن 54 هزار نفر از نیرو های رژیم بعث عراقی شده بود ؛ بعد از آزادی خرمشهر، که کمر ارتش رژیم بعث عراق را شکست، می توانست پایان ماجرا و شکست کامل رژیم بعث عراق تلقی شود. در این مرحله، آمریکا مستقیما و بدون پرده پوشی در حمایت از رژیم بعث عراق و برای پیشگیری از شکست رژیم بعث عراق با ایران وارد جنگ شد.

 آمریکا به نیروی دریایی ایران و اسکله‌های نفتی حمله کرد، هواپیمای مسافربری را سرنگون کرد، به رژیم بعث عراق در باز پس‌گیری فاو کمک کرد، تا ورق برگردد و رژیم بعث عراق طرف شکست خورده در جنگ نباشد.

 در هجدهم آوریل 1988، ایالات متحده دستور اقدام نظامی علیه هدف­های کاملاً نظامی ایران را در خلیج­فارس صادر کرد. وزیر خارجه (شولتز) بیانیه­ای را به من (کورت والد هایم) منتقل کرد که این به عنوان سیاست ایالات متحده باقی مانده است که در صدد رویارویی نظامی با ایران نیست، اما نمی­تواند بپذیرد که ایران در آب­های بین­المللی مین­گذاری کند و یکی از آنها به کشتی آمریکایی «ساموئل.ب.رابرتز» آسیب برساند. آشکارا احتمال دخالت مستقیم قدرت­ها از خارج در نبردها افزایش یافت.

 اگر این تعبیر را بکار ببریم که دولت فرانسه در جنگ رژیم بعث عراق با ایران به صورت عملی و واقعی علیه ایران وارد جنگ شده بود تعبیری مبالغه آمیز نیست.

کمک های خارجی به رژیم بعث عراق به جایی رسید که فرستاده حکومت فرانسه درزمان ریاست جمهوری والری ژیسکاردستن به رژیم بعث عراق آمد و با وزیر دفاع وقت عدنان خیرالله ملاقات نمود و به او اطلاع داد که فرانسه  به صورت جدّی زمینه های اعطای یک بمب اتمی به رژیم بعث عراق را بررسی می‌نماید.می‌توان برای مجبور کردن ایران به متوقف کردن جنگ این بمب را به هدف مشخصی پرتاب نمود.

 فرانسه غیر از منافع اقتصادی، منافع استراتژیک در ادامه حکومت غیردینی (لائیک) رژیم بعث عراق داشت. خرید های نظامی رژیم بعث عراق از سپتامبر 1980 (مرداد 1359) به 6/5 میلیارد دلار رسیده بود سایر خرید های غیرنظامی رژیم بعث عراق به حداقل 7 میلیارد دلار می رسید و این موضوع برای فرانسه غیرقابل چشم پوشی بود. لذا فرانسه نیز در کنار رژیم بعث عراق قرار گرفت.

آمریکا با درخواست کویت پرچم خود را بر 6 نفتکش کویتی و شوروی نیز بر روی 7 نفتکش کویتی برافراشتند.

 

هنگامی که رژیم بعث عراق در شهریور ۱۳۵۹ حمله به ایران را آغاز کرد، شرایط دو کشور با یکدیگر کاملاً متفاوت بود؛ با آغاز جنگ، ایران از هرگونه حمایت خارجی بی‌نصیب بود ولی رژیم بعثی رژیم بعث عراق با پشتیبانی‌های جهانی وارد جنگ با ایران شده بود و کشورهای مختلف به صدام هواپیما و امکانات راداری و پدافندی می‌دادند و مدرنترین وسایل و تجهیزات را در اختیارش می‌گذاشتند. علاوه بر این کمک‌های نظامی، انواع کمک‌های اقتصادی نیز رژیم بعث عراق را پوشش می‌داد.

آمار تجهیزات و حامیان صدام در جنگ هم به خوبی بازگوکننده ی نابرابری در جنگ است.به عنوان مثال در آستانه ی بازپس گیری فاو در اردیبهشت 1367 ارتش رژیم بعث عراق حدود 1000 دستگاه تانک،4500 نفر بر زرهی،5500 ارابه توپ،420 فروند هلیکوپتر و 720 فروند هواپیمای جنگنده و بمب افکن آماده برای عملیات در اخیتار داشت.

این خیل عظیم سیستم های تسلیحاتی با حداقل 300 فروند موشک زمین به زمین اسکاد بی ساخت شوروی تجدید ساختار شده توسط آلمان‌ها با مقادیر زیادی مهمات شیمیایی صادراتی آمریکایی_اروپایی تکمیل میشد.

 

 

نوع تجهیزات	ایران پس از جنگ	رژیم بعث عراق پس از جنگ
افراد نظامی	۶۰۰٬۰۰۰ نفر	۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر
تانک	۱۰۰۰ دستگاه	۴۰۰۰ دستگاه
هواپیمای جنگی	۵۰ فروند	۶۰۰ فروند
هلیکوپتر	۳۹۰ فروند	۳۸۰ فروند

 

 

 

 

 

 

نتیجه‌گیری

جنگ ایران و رژیم بعث عراق نتیجه ترکیبی از عوامل تاریخی، سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی بود. اختلافات مرزی دیرینه، تنش‌های سیاسی داخلی و منطقه‌ای، مداخلات خارجی و شرایط بی‌ثبات داخلی هر دو کشور، همگی به شکل‌گیری و تشدید این جنگ کمک کردند. تحلیل جامع این دلایل و شرایط، به ما کمک می‌کند تا زمینه‌های تاریخی و سیاسی جنگ ایران و رژیم بعث عراق را بهتر درک کنیم و به نتیجه گیری دقیق‌تری از این رویداد دست یابیم.