فضای نبرد یک منطقه تصویری چند بعدی است کـه در آن نیروهای رزمنده و سلاح‌ها مستقر هستند و فضای زیرسطح، روی سطح، هـوا و فضـا را بـه عنـوان محیطـی بـرای هـدایت جنـگ و درگیری شامل می‌شود. آگاهی برتر از صحنه نبرد به فرماندهان اجازه می‌دهـد کـه هـدف مشترک برای نیروهای عملیاتی ایجاد نماید و با آگاهی از شـرایط دینامیکی و الگوی نیروهای درگیر، همـواره ارزیـابی صـحیحی از صحنه نبرد داشته و تصویری از فضای عملیاتی آتی ترسیم شود و از تبعات تصمیمات خود در حـوزه زمـان و مکـان آگـاه گردنـد و مهم‌تر اینکه آسیب‌پذیری احتمالی را در طول جنـگ تشـخیص دهند.

سامانه‌های مناسب قادرند یک تصویر سازگار از صـحنه نبرد برای تمام نیروهای درگیر ایجاد نمایند. گرچه ممکـن اسـت هریک از نیروها این تصاویر را با دیدگاه خود مشاهده نماینـد، در سطح تاکتیکی که یک درگیری ممتد دینامیکی بین دو طرف در حال انجام است اطلاعات هریک از دو طـرف مرتباً از برتـری بـه تعادل و به افول در حال تغییر است. آگاهی برتـر از صـحنه نبـرد و دانش برتری از صحنه نبرد باعث تکمیـل و آمـاده‌سـازی صـحنه نبرد می‌گردد. آماده‌سازی صحنه نبرد نقش اساسی در پیـروزی جنگ دارد، تمام فعالیت‌هایی که منجر به درک شرایط فیزیکی، سیاسی، الکترونیکی، نرم‌افزاری و دیگر ابعاد صحنه نبـرد می‌شوند را دربرمی‌گیرد. ابعادی همچون عوارض زمـین، نظـام حاکم زیرساخت، جنگ‌افزار الکترونیکی و شبکه‌هـای رایانه‌ای و مخابراتی ساختار و محدوده صـحنه نبـرد را مشـخص می‌کننـد. آماده‌سازی صحنه نبرد بر پایه روش‌های فعال و غیرفعال تحلیل و ارزیابی، مشخصات دقیقی از اهداف موردنظر حاصل می‌نمایـد. فرآیند تصمیم‌سازی و درجـه درگیـری مـدل می‌شود، آسیب‌پذیری و محدودیت‌های عملیاتی دشمن مشـخص می‌گردد و بر اساس آنها اقدامات آفندی مناسب پیش‌بینی می‌شوند. نتیجه‌این عملیات شناسائی فضای صحنه نبرد خواهد بود.

بـا آگـاهی از فضای نبرد، میزان بحرانی بودن هر سطح و یا واحـد سـازمانی در ارتباط با تحلیل و گردش اطلاعات معلوم خواهد شـد. پـس از آن ‌می‌توان تعیین نمود که حـذف کـدامیـک از ایـن لایـه‌هـا و یـا جایگاه‌ها در گردش اطلاعات و فرآیند تصمیم‌سازی بلامانع بوده، یا دارای آسیب‌های کمتری هستند. نکتـه بسـیار مهـم دیگـر اینکه فناوری‌های اطلاعات در ایـن ارتبـاط بـه سـازمان‌هـای نظـامی کمکـی ارزنده خواهنـد کـرد. تجهیز بـه فنـاوری‌های اطلاعات، علاوه بر فـراهم کـردن مسـیرهای اطلاعـاتی کوتـاه تـر و مستقیم‌تر و نیز گردش روان اطلاعات، لزوم پـرش اطلاعـاتی از بعضی از سطوح سازمانی را منتفی می‌سازد.

 سامانه پیشرفته صحنه نبرد اطلاعاتی

یکی از نیازهای اساسـی فرمانـدهان جهـت تصمیم‌گیری و هدایت کلی عملیات در منطقـه، آگـاهی کامـل و همـه‌جانبـه از فضای نبرد است. سـامانه پیشـرفته اطلاعـاتی صـحنه نبـرد یـک تصویر سازگار از صحنه نبرد را برای تمام نیروهای درگیر (صـف و ستاد) مهیا می‌نماید، تا فرماندهان و تصمیم‌گیران بر حسـب نیـاز خود و با استفاده از تصویر کلی، تصمیم لازم را اتخاذ و عملیـات را هدایت نمایند، اگرچه ممکن است هریک از نیروها و یـا یگـان هـا با توجه به وظیفـه ذاتـی خـود ایـن تصـاویر را مشـاهده کرده و درک متفاوتی داشته باشند، این سامانه قابلیت کافی جهـت ‌‌تأمین نیازمندی‌های اطلاعاتی سطوح مختلـف فرمانـدهی را بـرحسب نیاز دارا می‌باشد. در این سامانه اطلاعات دائماً و به صـورت بلادرنگ تجزیه و تحلیل، پردازش، دسته‌بندی و تلخیص گردیده و به صورت مختصر، مفید و گویا (نوشتاری، شـنیداری، تصـویری) در معرض دید فرماندهان و تصمیم‌گیران جنگ قرار مـی‌گیـرد.

در واقع، این سیستم اطلاعات لازم و کـافی در مـورد حسـگرهای موجود در منطقه عملیات (فعال، غیرفعال، صوتی، حرارتی، نـوریو، اپتیکی، الکترونیکی، الکترومغناطیسی حرکتـی و فیزیکـی‌) درمنطقه نبرد، یگان‌های دشمن و یگان‌هـای خـودی، مشخصـات دقیق از اهداف را قرار می‌دهد. به عبارت دیگر آماده‌سازی صحنه نبرد، مراقبت و تجزیه و تحلیل صحنه نبرد، تصویرسازی از صحنه نبرد، انتشار آگاهی از صحنه نبرد فرآینـدهایی اسـت کـه تزریـق اطلاعات برای سامانه پیشرفته اطلاعاتی صحنه نبرد را فراهم مـی‌سازد که سطوح مختلف فرماندهی بتواننـد بـا بهره‌گیری از آن به طور همزمان عملیات را هدایت و پشتیبانی نمایند. سامانه‌های اطلاعاتی پیشرفته دارای این تأثیر هستند که قلمروهای مأموریت های فرماندهی و کنترل (آگاهی از فضای نبـرد، مـدیریت فضـای نبرد و اتخاذ تصمیم) را به یکدیگر نزدیک کرده و باعـث افـزایش کارایی و اثربخشی سیستم‌هـای فرماندهی و کنتـرل می‌گردد.

سامانه پیشرفته اطلاعاتی صحنه نبرد کـه زیرسامانه‌های طرح‌ریزی، هدایت عملیات و مدیریت را پشتیبانی اطلاعاتی می‌نماید، نقش کلیدی در هدایت کلـی عملیـات بـه عهـده دارنـد، زیـرا بـر حسگرها اعمال مدیریت نموده و بر حسب نیاز، فرامین لازم را در مورد نحوه فعالیت آنها، تخصیص هـدف، انتخـاب سـلاح مناسب اعمال می‌نماید. در این سیستم، خروجی بعضی از انواع حسگرها مستقیم به واحـد پرتاب، نظیر توپ یـا موشـک، متصـل اسـت و در صـورت دریافـت اطلاعات حیاتی، نظیر اعـلام خطـر (حملـه آنـی دشـمن در یـک منطقه)، مستقیماً فرمان آتش را صادر می‌کند. بـه عبـارت دیگـر، چنین حسگرهایی با دریافت کامل اطلاعـات از محـیط پیرامـونی خود نیازی به پردازش مجدد ندارند.

به طور کلی قابلیت‌ها و محصولات این سامانه عبارتند از:

1. دریافت داده‌های ورودی از حسگرهای مختلف به پایگاه داده‌ها به صورت خودکار
2. پردازش خودکار اطلاعات و انتشار آنها به مبادی ذیربط
3. خودکارسازی مدیریت جنگ الکترونیک
4. فعال‌سازی سیستم حسگر به سکوی پرتاب و مشـخص ساختن اهداف با اولویت بالا برای هدفگیری دقیق
5. مشخص نمودن میزان سطح دسترسی اطلاعـات بـرای هر رده
6. مدیریت حسگرها
7. تهیه تصاویر عملیاتی مشترک
8. ترکیب اطلاعات چندین حسـگر و تبـدیل آن بـه یـک تصویر واضح در صحنه نبرد
9. ایجاد جریان گردش یکنواخت اطلاعات

شکل 18- تعامل بین قلمروهای فرماتدهی و کنترل7