سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران

  پس از حزب توده، دومین گروهک فعالی که دارای سابقه طولانی­تر و فعالیت­های چشمگیرتری نسبت به بقیه گروهک‌ها در ایام قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی می‌باشد، گروهک چریک‌های فدایی خلق ایران می‌باشد.

یکی از نقاط برجسته­ای که در رابطه با این گروهک قابل ذکر است، دشمنی آشکار آن با نظام ج.ا.ا بوده و در بین گروهک‌های غیر کردی، اولین گروهکی بود که دست به جنگ مسلحانه با نظام زد. نکته دوم انشعابات پی در پی در این گروهک از بدو تأسیس آن تاکنون بوده است که همین اختلافات داخلی و انشعابات روند اضمحلال این گروهک را شتاب بخشیده است.

نحوه شکل گیری

  تعدادی از عناصر سازمان جوانان حزب توده که بین سال­های 38 تا 42 در دانشگاه علیه رژیم شاه فعالیت می­کردند، پس از تبادل نظر پیرامون عملکرد حزب توده، خط مشی این حزب را مشی خیانت­بار دانسته و تحت تأثیر پیروزی انقلاب کوبا و جنگ مردم ویتنام علیه امریکا تصمیم به مبارزه مسلحانه جهت سرنگونی رژیم می­گیرند. از رهبران این گروه بیژن جزنی، شکرالله پاک­نژاد و حسن ضیاشریفی بودند.

این افراد در سال 1345 به رهبری جزنی تحت عنوان گروه پیشتاز با اعتقاد به مبارزه مسلحانه از روستاها و کشاندن آن به شهرها رسماً اعلام موجودیت می­نمایند. در اوایل سال 1348 گروه دیگری به نام گروه پیشاهنگ به رهبری مسعود احمدزاده به آنها می­پیوندد و به عنوان اولین اقدام مشترک به پاسگاه سیاهکل نزدیک لاهیجان حمله و آنجا را خلع سلاح می‌نمایند که متعاقب این اقدام اکثر افراد گروه توسط رژیم کشته یا دستگیر شدند.

باقی ماندگان گروه پیشاهنگ و پیشتاز در سال 1350 سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران را تشکیل دادند. عمده فعالیت این گروه تا سال 1355 سرقت و ترور بوده که طی این فعالیت­ها مجدداً عده­ای از سران آنها دستگیر یا اعدام شدند.

به دنبال حوادث سال­های 56 و 57 و آزاد شدن زندانیان سیاسی از زندان، فرخ نگهدار یکی از سران سازمان مزبور نیز از زندان آزاد شد و رهبری سازمان را به عهده گرفت.

چگونگی وقوع انشعابات مختلف در سازمان چریک‌های فدایی خلق

چریک‌های فدایی خلق طرفدار حزب توده (سازمان انقلابی حزب توده)

در اوایل سال 56 تعداد 12 نفر از کادرهای درجه2 سازمان در اعتراض به خط مشی مسلحانه، ‌خواهان مبارزه پارلمانتاریستی به سبک حزب توده می‌گردند. این عده با اعتقاد به کار آرام سیاسی در جهت مبارزه با رژیم، از سازمان جدا شده و به رهبری فردی به نام تورج بیگوند چریک‌های فدایی خلق طرفدار حزب توده را تأسیس می­نمایند؛ لیکن با کشته شدن بیگوند در سال 56 این گروه رسماً به حزب توده پیوست.

چریک‌های فدایی خلق (دهقان)

پس از ضربات سال­های 50 تا 55 و فرار زنی به نام اشرف دهقان (دهقانی) و محمد حرمتی­پور به خارج از کشور، نقطه نظرات جدید بیژن جزنی که در زندان بود، مطرح شد. به این معنا که جزنی معتقد به مبارزه مسلحانه بود که این نظریه مورد توافق اشرف دهقان (دهقانی) و حرمتی‌پور که در خارج به سر می­بردند، قرار نگرفت و نهایتاً پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بازگشت این دو نفر در سال 58 گروهی به نام چریک‌های فدایی خلق (موسوم به اشرف دهقان) اعلام موجودیت کرد.