کليات

1- مشخصات کلي عمليات

الف) عنوان: عمليات تأخيري و پدافندي در غرب رودخانه کرخه

ب) منطقه عمومي عمليات: از خط مرز در غرب عين خوش و فکه تا رودخانه کرخه در جنوب غربي انديمشک و غرب شوش

پ) تاريخ اجرا: از آغاز تجاوز ارتش مزدور بعث عراق به خوزستان در 31 شهريور 1359 تا واگذاري مسئوليت پدافندي اين منطقه عمليات به لشکر 21 پياده در 7 آبان سال 1359 .

ت) نوع عمليات: ابتدا عمليات تأخيري از مواضع عين خوش و فکه و دو سلک تا شرق رودخانه کرخه و سد کردن پيشروي دشمن در غرب کرخه و پدافند در اين خط و پا تک در غرب پل کرخه ( محور دهلران ) و تصرف و نگه داري سر پل

ث) قرارگاه کنترل کننده: يک فرماندهي عملياتي به وسيله لشکر 92 زرهي به فرماندهي معاون لشکر در پادگان دزفول تشکيل شده بود و عمليات اين منطقه را هدايت مي‌کرد.

ج) يگان‌هاي عمده شرکت کننده:

– تيپ 2 لشکر 92 زرهي

– گروه رزمي 37 از تيپ 37 مرکز زرهي شيراز

– گردان هاي 141-138 پياده لشکر 21 پياده

– عناصري از سپاه پاسداران دزفول و نيرو هاي مردمي

چ) اسامي فرماندهان:

– فرمانده عمليات دزفول: سرهنگ زرهي ستاد ملک نژاد

– فرمانده تيپ 2 لشکر 92 زرهي: سرهنگ زرهي ستاد امرالله شهبازي

– فرمانده گروه رزمي 37: سرگرد زرهي رامين و سرگرد زرهي اسد زاده

– فرمانده گردان 138 پياده: سرگرد شرفه

– فرمانده گردان 141 پياده: سرهنگ 2 احد مهدي‌پور

ح) يگان‌هاي عمده متجاوز:

– لشکر 1 مکانيزه ارتش مزدور عراق

– لشکر 10 زرهي ارتش مزدور عراق

خ- نتيجه نهايي عمليات: 

به علت برتري کامل نيروهاي متجاوز عراق نسبت به مدافعان ما در منطقه عملياتي عين خوش دو سلک در آغاز عمليات، نيرو‌هاي ما نتوانستند پيشروي دشمن را در عين خوش و دوسلک و مواضع تأخيري بعدي در ارتفاعات شاوريه و علي‌گره‌زد و تپه ابوصليبي خات متوقف سازند و مجبور شدند در اثر فشار شديد نيروهاي متجاوز، به شرق رودخانه کرخه عقب نشيني کنند و با اتکا به مانع غير قابل عبور رودخانه کرخه در شرق رودخانه، مواضع پدافندي اشغال و پدافند نمايند.

عقب‌نشيني به شرق رودخانه کرخه در 5 مهر ماه 1359 انجام شد. نيروهاي متجاوز پس از وصول به کرانه غربي رودخانه، متوقف شدند و از عبور از رودخانه و ادامه پيشروي به سمت انديمشک و دزفول که هدف اصلي دشمن در اين محور بود و تصرف آن سبب سقوط کامل خوزستان مي گرديد، به عللي که تا زمان نوشتن اين مدارک براي نيرو هاي ما نا‌معلوم بود، خودداري کردند. در صورتي که اين امر براي نيرو هاي دشمن اشکال مهمي نداشت و نيرو هاي ما با از دست دادن قسمت عمده توان رزمي و روحيه، استعداد چنداني براي سد کردن پيشروي دشمن نداشتند. به هر علت در 6 مهر ماه خط رودخانه کرخه خط تماس بين نيرو هاي دو طرف قرار گرفت.

در 11 مهر ماه 1359 يعني 5 روز پس از عقب نشيني نيرو هاي ما به شرق کرخه، بنا به دستور فرمانده نيروي وقت (سرتيپ ظهيرنژاد)، تيپ 2 لشکر 92 زرهي با عناصر باقيمانده خود که در حدود يک گروهان تقويت شده تانک بود، در منطقه پل کرخه (محور انديمشک دهلران) پاتک کرد و موفق شد، تپه هاي مسلط و مشرف به پل کرخه را در غرب رودخانه تصرف کند و سر پلي به عرض حدود 5 کيلومتر و عمق 300 متر تا 2 کيلومتر در غرب رودخانه اشغال، تحکيم و نگهداري نمايد. اين پاتک اولين عمليات آفندي نيروهاي مسلح خودي به ارتش متجاوز عراق بود. تيپ 2 لشکر 92 زرهي تا 7 آبان 1359 در سر پل دفاع کرد و در آن تاريخ به وسيله عناصر لشکر 21 پياده تعويض شد و مسئوليت پدافند اين منطقه عمليات به لشکر 21 پياده محول گرديد.

 

2- مأموريت:

فرماندهي عملياتي دزفول، با زير امر داشتن تيپ 2 زرهي و گردان 283 سوار زرهي لشکر 92 زرهي و گروه رزمي 37 مرکز زرهي و گردانهاي 138 و 141 پياده لشکر 21 پياده مأموريت زير را داشت:

الف- تيپ 2 زرهي در مواضع عين­خوش مستقر بود و ابتدا از معبر عين­خوش پدافند مي­کرد.

ب- گردان 283 سوار زرهي نيروي پوشش در خط مرز غرب رودخانه دويرج برقرار مي­کرد.

پ – گردان­هاي 138 و 141 پياده به فرماندهي فرمانده گردان 141 پياده در منطقه فکه و معبر دوسلک پدافند مي­کردند.

ت- گروه رزمي 37 به­ عنوان احتياط فرماندهي عملياتي دزفول، ابتدا در تپه ابوصليبي خات مستقر مي­شد و بنا به دستور در محور عين­خوش علي‌گره‌زد پاي پل يا دوسلک ايستگاه رادار پاي پل وارد عمل مي­شد. (غير از اين بوده و عملاً به اين ترتيب اجرا نشد.)