حزب دموکرات

پس از حمله آلمان به شوروی در تابستان سال ،1941 جبهه متحدی از دولتهای شوروی، امریکا، انگلیس و فرانسه در مقابل کشورهای محور »آلمان، ایتالیا، ژاپن« که آغازگر جنگ بودند تشکیل گردید. با وجود بیطرفی ایران در جنگ جهانی دوم، به منظور ریشه کن نمودن نفوذ آلمان و همچنین رساندن مهمات و اسلحه به شوروی در تاریخ 1320/6/3 کشور ایران از دو طرف شمال و جنوب مورد تهاجم شوروی و انگلیس و امریکا قرار گرفت که در نتیجه قسمتهای شمالی ایران توسط ارتش شوروی و جنوب و مر کز توسط امریکا و انگلیس به تصرف درآمد. ارتش شوروی در شمال غرب تا شهر بانه نفوذ کرد، ولی پس از یک هفته مجددا به ارومیه برگشت، در نتیجه شهر مهاباد و چند شهر کردنشین شمالی دست نخورده ماند، در همین اثنا محمد رشیدخان یکی از سر کردگان عشایری کردستان عراق، شهر بانه را به تصرف خود درآورد و در تاریخ 1320/7/3 مهاباد را نیز تصرف نمود. در دیماه 1320 رفت و آمد افسران روسی به منطقه مهاباد آغاز شد و آنها روی افراد سرشناس منطقه مهاباد از جمله فردی به نام قاضی محمد کار کردند تا اینکه در تاریخ 1321/5/25 قاضی محمد اولین کنگره حزب کومله را در مهاباد تأسیس نمود که تا سال 1324 فعالیت داشت. این حزب به علت نداشتن نفوذ در بین مردم، چندان موفق نبود.در 1324/5/25 قاضی محمد حزب منحله کومله را به حزب دموکرات تبدیل نمود و مستقیما زیر نظر اتحاد جماهیر شوروی فعالیت خود را آغاز نمود و ارتباط خود را با حزب منحله دموکرات آذربایجان به رهبر پیشه وری برقرار ساخت. بر اساس توافقنامه کنفرانس تهران در 7 الی9 آذرماه 1322 که با شر کت استالین، روزولت و چرچیل در تهران برگزار شد، قرار شد بعد از 6 ماه پس از پایان جنگ جهانیدوم، کشورهای هم پیمان، نیروهای خود را از ایران خارج کنند. جنگ جهانی دوم در تاریخ 1324/4/18 در اروپا و 1324/6/11 در آسیا پایان پذیرفت و نیروهای امریکایی در آذرماه یعنی سه ماه زودتر از موعد خاک ایران را تر ک کردند و انگلیسی ها در تاریخ ،1324/12/12 ولی روسها در تاریخ 1325/1/15 با فشار انگلیس و امریکا از ایران خارج شدند. با حمایت روسها قبل از خروج آنان در تاریخ 1324/11/2 در یک گردهمایی بزرگ با شرکت نمایندگان اکثر مناطق کردنشین، قاضی محمد رهبر حزب دموکرات، حکومت خودمختاری را به نام جمهوری کردستان در مهاباد اعالم کرد و به عنوان رئیس جمهور، کابینه خود را با 12 وزیر به نخست وزیری حاج شیخ بابا تشکیل داد. پس از خروج ارتش شوروی و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، ستاد ارتش دستور داد، سرلشکر رزمآرا به عنوان فرمانده منطقه روانه سقز شود، وی ابتدا با مذاکره با نمایندگان حزب دموکرات، به تقویت پادگانهای ارتش در بانه و سردشت پرداخت و نیروهای ارتش پس از طی مراحل مختلف از جنگ و مذاکرات، با همکاری بارزانی ها سرانجام در تاریخ 1325/9/26 شهر مهاباد را به تصرف خود درآورد و به حکومت 11 ماهه قاضی محمد خاتمه دادند. سرانجام در تاریخ 1325/12/10 قاضی محمد و تعدادی از همدستانش در میدان مهاباد اعدام گردیدند و بدین ترتیب طومار حزب منحله دموکرات برچیده گردید. ولی بعدا در سال 1332 در زمان مصدق عناصری از حزب دموکرات به ایران بازگشتند و در مهاباد شروع به فعالیت کردند که با کودتای28 مرداد مجددا متواری شدند. در سالهای 46 و 47 این حزب به رهبری اسماعیل شریفزاده، در اطراف بوکان و مهاباد به فعالیت پرداخت که توسط دولت مر کزی همه اعضای آن دستگیر و کشته شدند. حزب دموکرات از سال 52 الی 57 عملا هیچگونه فعالیتی در ایران نداشت. در سال 1357 همزمان با پیروزی انقالب اسالمی، عناصر حزب دموکرات، به همراه قاسملو که محل سکونتش در پاریس بود، به ایران برگشته، مستقیما به مهاباد رفته و با راه اندازی حزب دموکرات، فعالیت خود را با حمایت کشورهای استکباری و تأمین سالح از عراق آغاز کرد. این حزب دارای دو شاخه نظامی و سیاسی بود که شاخه نظامی آن به رهبری قاسملو و با حمایت دولت بعث عراق، امریکا و شوروی به دنبال تضعیف دولت مر کزیو شکست انقالب و درنتیجه تجزیه کردستان و جناح سیاسی آن به رهبری غنی بلوریان به دنبال گرفتن امتیاز و ایجاد پایگاه کمونیسم .روسی در ایران بوده است.

اقدامات حزب دموکرات

 عضوگیری و توسعه شاخه نظامی

حمله به پاسگاه های ژاندارمری و خلع سالح آنها و به یغما بردن سلاح و مهمات
حمله به هنگ ژاندارمری و سپس تیپ1 مهابادو به یغما بردن سالح
و مهمات این پادگانها به منظور تجهیز نیروهای پیشمرگ
در کنترل گرفتن شهر مهاباد