عملیات شفق: نگاه مشترک به عملیات هوایی و عملیات پدافند هوایی
ذ- طرح‌ریزی عملیات هوایی و اجرای آن:
فرماندهی کل نیروهای مسلح طی نامه‌ی شماره‌ی پ2- 10/8/64 به نیروی هوایی ابلاغ نمود که طرح ریزی عملیات هوایی را بر اساس هماهنگی‌ها در پنج محور تخصصی انجام دهد که این محور به شرح زیر بودند:
– برای مدت پانزده الی 30 روز عملیات بمباران‌های هوایی را در قالب آتش پشتیبانی برای عملیاتی که سپاه پاسداران می‌خواست انجام دهد تهیه و ارائه نماید.
ـ بمباران‌های هوایی را به سمت عقبه‌ی دشمن هدایت نماید و جاده‌ها و خطوط مواصلاتی و آمادرسانی دشمن را به سمت منطقه عملیات نا امن نماید.
ـ تسلیحات پدافند هوایی را شامل توپ‌های ضد هوایی 23 میلی متری و اورلیکن 35 میلی متری و موشک‌های ضد هوایی هاگ را به منطقه عملیات نیروی زمینی و سپاه پاسداران بکشاند و از آسمان منطقه در ارتفاعات مختلف دفاع نماید زیرا نیروی زمینی ارتش فاقد سیستم دفاع موشکی صحنه بود و سپاه پاسداران نیز که به تازگی صاحب گردان‌های زرهی و پیاده شده بود، چنین امکاناتی را در اختیار نداشت.
ـ آسمان منطقه را با برقراری پروازهای هواپیماهای شکاری رهگیر اف ـ14 و فانتوم پوشش دهد و برتری هوایی منطقه‌ای را کسب نماید.
قبل از آغاز عملیات زمینی والفجر8 عکس‌های هوایی تاکتیکی از منطقه عملیات گرفته شود و در اختیار قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) قرار گیرد تا از استقرار نیروهای زمینی دشمن و شیوه‌های چیدمان دفاعی او در سرزمین‌های مجاور اروند و اطراف بصره و نحوه‌ی گسترش سلاح‌های توپخانه‌ای و موشک‌های آنها اطلاعات بدست آید و عملیات با دیدگاه وسیع‌تر و روشن تری آغاز گردد.
– البته مانند تمامی عملیات بزرگ زمینی، انتقال سربازان و نیروهای رزمنده و تجهیزات و آماد به اهواز و امیدیه از راه هوا را باید انجام می داد.
در فرضیات عملیات آمده بود که رادارهای بوشهر، بندر امام، دزفول و بهبهان باید حتماً عملیاتی می‌بودند و سه سایت موشک‌های زمین به هوای هاگ در منطقه عملیات همگی آماده و بدون کاستی باشند.
ر- تدابیرهوایی عملیاتی شفق:
ـ عکس برداری در ارتفاع بالا توسط هواپیمای فانتوم شناسایی RF4E بنابر درخواست قرارگاه رعد برابر دستورالعمل خاص خود که به نام دستور العمل ناصر معروف بود باید انجام می‌شد. این نام ناصر هم از نام یک خلبان شکاری شناسایی با نام فامیلی رضوانی که بسیار شجاع بود و اغلب تصاویر هوایی از مناطق عملیاتی و داخل خاک عراق را این خلبان گرفته است، به پاس یادآوری شجاعت‌های او، این نام، به طرح عملیاتی داده شده بود.
– به هر تقدیر بدیهی بود فرمانده قرارگاه رعد سرهنگ خلبان عباس بابایی نیازهای قرارگاه‌های نصر و فجر و کربلا را می‌گرفت و پس از بررسی دستور انجام عملیات هوایی عکسبرداری را صادر می‌نمود که این عملیات هوایی خود داستان شورانگیزی دارد.
دو فروند هواپیمای RF5 شناسایی نیز در امیدیه مستقر شدند تا عکس‌های هوایی ارتفاع پایین را تهیه کنند.پوشش هوایی که در حقیقت انجام مأموریت توأمان مراقبت‌های هوایی به همراه دفاع هوایی برفراز منطقه عملیات بود توسط 8 فروند F14 با احتساب سوختگیری در آسمان و به صورت دو گروه پروازی چهار فروندی ـ دو فروند در منطقه، دو فروند در کنار تانکر سوخت رسان ـ مداوم و بدون توقف باید انجام می‌شد.
– پروازهای آتش پشتیبانی که به پشتیبانی نزدیک هوایی معروف است از روز (ر) به مدت سه روز و هر روز به میزان 38 فروند شامل 30 فروند جنگنده بمب افکن اف ـ5 معروف به تایگر و 8 فروند جنگنده بمب افکن اف ـ4 معروف به فانتوم به ترتیب از پایگاه‌های چهارم در دزفول، پنجم شکاری در امیدیه که به تازگی برای شرکت مستقیم در جنگ و انجام پروازهای بمباران اعلام آمادگی کرده بود و قرارگاه رعد نیز در همان پایگاه تشکیل شده بود و همچنین پایگاه ششم شکاری در بوشهر به پرواز در می آمدند. یورش خود را علیه نیروهای زمینی ارتش عراق آغاز می‌کردند و به تدریج با به دست آمدن موفقیت در جبهه‌های زمینی تعداد پروازها کاسته می‌شد. مثلاً در روز (ر+9) یعنی 9 روز پس از آغاز عملیات زمینی، پروازها به 18 فروند می‌رسید و در روز (ر+20) یعنی 20روز از عملیات زمینی گذشته به 12 فروند کاهش پیدا می‌کرد تا توان رزمی نهاجا برای آینده‌ی جنگ تداوم داشته باشد.
ز- تدابیر پدافندی هوایی عملیات شفق:
ـ رادارهای منطقه می‌بایستی عملیاتی نگهداشته شوند و فرماندهی پدافند هوایی موظف به اعزام افسران مجرب و کارآزموده‌ی فایترکنترلر برای کنترل هواپیماهای شکاری رهگیر و هدایت آنها برای درگیری‌های احتمالی هوایی علیه هواپیماهای دشمن شده بود.
– فرمانده گروه پدافند هوائی اعزامی به منطقه می بایستی هماهنگی‌های تخصصی و لازم رابا فرمانده قرارگاه رعد به عمل بیاورد تا از تیراندازی به سوی هواپیماهای خودی پرهیز گردد. یعنی فرمانده، کنترل بر عهده ی او گذاشته شده بود، در آن زمان فرمانده قرارگاه رعد سرهنگ خلبان عباس بابائی از سوی سرهنگ خلبان هوشنگ صدیق فرمانده نیروی هوایی و به توصیه ی حجت الاسلام و المسلمین اکبر هاشمی رفسنجانی فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) تعیین شده بود و فرمانده گروه پدافند هوایی در آن منطقه سرهنگ فایتر کنترلر منصور ستاری خواص بود.

– چهار فروند هواپیماهای «اف-5 ای» مجهز به موشک‌های هوابه هوای «ساید وایندر» یا AIM-9 در پایگاه چهارم شکاری دزفول به صورت آماده ی 5 دقیقه ای و پانزده دقیقه ای قرارداده شده بود که در صورت هجوم سنگین هواپیمائی نیروی هوایی عراق به منطقه، این هواپیماها به دفاع هوایی منطقه بشتابد.
– جمع‌آوری اطلاعات و شناسائی الکترونیکی: این فرماندهی را اختصار به نام «فاشا» یعنی فرماندهی اطلاعات وشناسایی می نامند. در آن زمان گروه بود. در نتیجه آن را «گاشا» نامیدند. از روز «ر» هواپیمای خفاش در مسیری مخصوص در جنوب غرب کشور قرار می گرفت و با دستگاههای جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی معمولا سیگنالهای الکترومغناطیس رادارها و گفتگوی عوامل هوانوردی و پدافند هوایی، دشمن را کشف، شناسایی و ثبت و حفظ می‌کرد و برخی از این اطلاعات را درجا بلافاصله به ایستگاههای زمینی مانند یگان‌های رادار و مرکز فرماندهی نهاجا در دوشان تپه و قرارگاه هوایی جنوب در پایگاه هوایی دزفول اطلاع می‌داد. برخی دیگر را که نیاز به پردازش حرفه‌ای بود به اسکادران شناسایی الکترونیکی منتقل می‌نمود تا پردازش شود و نتایج حاصل را به معاونت اطلاعاتی نهاجا برای کاربرد در طرح‌های عملیاتی می فرستاد. سایت ایلام که یک سایت شناسایی ثابت بود نیز همین کار را در طول شبانه روز انجام می داد. این خیلی مهم بود که کار شنود و جمع‌آوری اطلاعات حتی یک دقیقه هم قطع نشود. زیرا پروازهای دشمن و تماس خلبانان با برج مراقبت فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های رادار و هم پروازان آنها در طول شبانه‌روز ادامه داشت. از این راه می‌شد حتی فهمید که چند خلبان در کدامیک از پایگاه‌ها به سر می برند و حتی از شیوه‌ی حرف زدن آنها می‌شد فهمید که کدام یک به تازگی به این پایگاه منتقل شده‌اند. یا سایت موشکی «سام-3» دشمن در نقطه‌ای از بغداد یا در تمام نقاط، هر یک، در چه ساعاتی و چه زمان‌هایی فعال هستند و چه وقت کدامیک از آنها غیر فعال می شود. به هر حال کار جمع‌آوری اطلاعات الکترونیکی حساس تر و زیباتر از آن است که در این چند سطر بگنجد.
– 10/10/64 به نیروی هوایی دستور داده می‌شود تعداد 44 عراده توپ ضد‌هوایی‌23 میلی‌متری و 35 عراده ضد هوایی اورلیکن 35 میلی متری و چهار قبضه توپ‌های 5/14 میلی متری خود را به همراه بار مبنای مهمات و کارکنان فنی و عملیاتی آن تحت پرو‍ژه ای بنام «کمیل» به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دهد.
این کاهش جنگ افزار از فرماندهی پدافند هوایی این نیرو در آستانه ی عملیات «والفجر8» بنا به دستور فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء ابلاغ می‌گردد
درپروژه‌ی چاوش نیز انتقال ده قبضه توپ 23 میلی متری در تلمبه خانه‌های مارون‌3 و مارون‌4 و 5 و اهواز و تعداد یک قبضه توپ 23 میلی متری در مارون‌2 امیدیه انجام شده بود و توپ‌ها مستقر و عملیاتی شده بودند. از سوی دیگر تعداد چهار قبضه توپ 23 میلی متری دیگر به علت حاضر نبودن مواضع آنها در امیدیه جایی که به آنها بوستر 1 و2 گفته می‌شد، همچنین در محل «پازنان» منتقل نشده بودند و سه قبضه از همین توپ در مواضعی در منطقه «رگ سفید» گسترش یافته و عملیاتی شده بودند. فرماندهی پدافند هوایی برای گسترش سایت‌های موشکی هاگ زمین به هوا از پایگاه‌های هوایی به مناطق نبرد نیروهای زمینی درخواست 15 سورتی پرواز هواپیمای «c-130» کرده بود و همچنین برای استقرار یک قبضه توپ به پشت بام شرکت پنها درخواست یک فروند هلیکوپتر شده بود و اینها فشارهایی بود که نیروی هوایی با تمام وجود تحمل می کرد و انجام می داد.