الف: کلّیات:
نقش یگان‌های پدافند هوایی در جنگ تحمیلی آن گونه که شایسته آن است بازگو نشده و این امر مهم چه در طول جنگ و چه بعد از آن برای اکثریت پوشیده مانده است.
پدافند هوایی در تمام مدت دفاع مقدس به صورت شبانه روزی و مداوم درگیر جنگ با دشمن متجاوز بوده و حتی در مراحل درگیری‌ها از حالت پدافند از نیروها و منابع و تأسیسات مهم و حیاتی فراتر رفته و حالت درگیری مستقیم و رو در رو با دشمن را به خود گرفته است.
در دوران دفاع مقدس ابرقدرت‌های شرق و غرب با هماهنگی کامل، نابرابری‌های ظالمانه‌ای را به ما تحمیل کردند، آنان از یک طرف با تحریمهای گسترده و فراگیر مانع رسیدن نیازمندیهای فنی و قطعاتی و حتی مواد مصرفی ویژه سامانه‌های پدافندی به دست ما می‌شدند و از طرف دیگر مدرنترین تجهیزات روز دنیای موجود در بلوک شرق و غرب همانند هواپیماهای میراژ اف ـ 1‌، میگ 29 و میگ 25 و سوخوی 24 و 25 و موشکهای ضد راداری 28خ و 56خ و موشکهای ضد رادار ساخت کارخانجات مارتای اروپا که همه از سرآمدهای تجهیزات آفندی روز دنیا بود بی‌دریغ در اختیار عراق قرار‌می‌گرفت و با گذشت زمان بر محدودیت‌های ایران افزوده می‌شد و بر عکس حجم کمک‌ها به عراق فراگیر و گسترده تر می‌گردید، با این وجود یگان‌های پدافند هوایی هیچ گاه اجازه جولان هواپیمای مدرن دشمن را در فضای مقدس جمهوری اسلامی ایران را نداد و با قبول مشقات زیاد، خلق نوآوری و ابداعات جدید همه جا عرصه را بر دشمن تنگ نمود و در فرصتی مناسب ضربات سنگین و مهلکی بر دشمن وارد کرد که یکی از فرازهای غرور آفرین آن عملیات والفجر8 بود.
عملیات والفجر8 آوردگاه مناسبی برای ایثار گری تمام رزمندگان و فرصت مناسبی بود برای تاختن بر دشمن متجاوز که روزگاری پا را از گلیم خود فراتر گذاشته و خاک مقدس ایران اسلامی را با قدمهای ناپاک خود آلوده نموده بود.
اینک زمان آن فرا رسیده بود که معنی تجاوز را مزه مزه نمایند و مجموعه پدافند هوایی هم به حق، نقش ارزنده خود را ایفا کرد و درسی ماندگار به متجاوزان و استکبار جهانی داد و خاطره‌ای شیرین و جاودانه در تاریخ پدافند هوایی از خود به یادگار گذاشت.
ب- اصول حاکم بر طراحی عملیات والفجر8
در طراحی عملیات والفجر8، تمام ظرفیت ها و پرهیز از هر نوع ساده اندیشی و توجه به قوانین و اصول رزم که ارتش از ابتدا بر آن تأکید داشت، از سوی طراحان عملیات مدنظر بود. مواردی چون تأمین امنیت هوایی منطقه در عملیات و بهره گیری از تجهیزات پدافندی کلیه نیروها (ارتش و سپاه) به صورت یک پارچه به منظور ایجاد وحدت فرماندهی و بهره گیری از حداکثر آتش سلاح های پدافندی در مقابل حملات هوایی دشمن و تقویت لایه های پدافندی در عمق و استفاده ترکیبی از رادارهای هدایت و کنترل و مراقبت هوایی و موشک های زمین به هوا و هواپیماهای شکاری رهگیر و بهره گیری از اصل غافلگیری، رعایت اصول حفاظتی حداکثری از دکترین پدافند هوایی که به صورت نوین در این عملیات استفاده گردید و همچنین بهره گیری حداکثری از سامانه های جمع آوری اطلاعات همه نیروها در این مرحله از رزم به صورت یکپارچه با تقویت پدافند در عمق و ابتکار عمل و استفاده از روش جنگ ضد الکترونیک (ECCM) از ویژگی های این عملیات بود.
به اختصار:
1- وحدت فرماندهی
2- تمرکز قوا
3- بهره گیری از اصل غافلگیری
4-تقویت لایه‌های پدافند هوایی (رادارها، زمین به هوا، هواپیما)
5- بهره گیری از حداقل تجهیزات در مقابله با حجم گسترده حملات دشمن

پ- سازمان قرارگاه عملیاتی رعد
این قرارگاه بر اساس نیازمندی های تاکتیکی قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء(ص) در جهت تأمین پوشش هوایی و پشتیبانی پدافند هوایی از نیروهای سطحی در خطوط مقدم جبهه طرح های مربوطه به چگونگی تأمین جنگ افزار پدافند هوایی را از طریق تغییر اولویت های مناطق حساس و حیاتی و پرسنل را با سازماندهی مناسب به منطقه نبرد هدایت و مورد استفاده تاکتیکی قرار می داد.
– قرارگاه تاکتیکی پدافند هوایی: متشکل از فرماندهی پدافند هوایی و معاونت عملیاتی نهاجا.
– قرارگاه آماد رزمی: متشکل از فرماندهی لجستیکی هوایی و معاونت لجستیکی نهاجا.
قرارگاه ارتباط رزمی: متشکل از فرماندهی ارتباط و الکترونیک و معاونت ارتباط و الکترونیک نهاجا.
– قرارگاه امداد و درمان: اداره بهداری نهاجا.
– قرارگاه مهندسی رزمی: متشکل از مرکز جهاد خودکفایی پدافند هوایی و معاونت لجستیکی نهاجا.
فرمانده قرارگاه تاکتیکی پدافند هوایی پس از دریافت مأموریت تعدادی از افسران باتجربه و زبده عملیاتی و فنی را جهت فرماندهی و هدایت تجهیزات تعیین و به فرمانده پدافند هوایی معرفی نمود که نهایتاً با هماهنگی معاونت عملیات و لجستیکی فرماندهی پدافند هوایی افسران پروژه های هاگ و اسکای گارد نهاجا و نزاجا، ضد هوایی 23 م م، اورلیکن و راپیر، تعیین و به قرارگاه معرفی گردیدند.
این افسران مأموریت داشتند کلیه تجهیزات و پرسنل مأمور به قرارگاه را سازماندهی و آماده مأموریت نمایند و کلیه گسترش ها و پشتیبانی فنی و لجستیکی را به موقع برنامه ریزی و هدایت نماید.
ت- مرکز فرماندهی و کنترل عملیات پدافند هوایی
این مرکز فرماندهی و کنترل که به صورت شبانه روزی و با در اختیار داشتن شبکه های فرماندهی و کنترل منطقه ای و سنسورهای گوناگون و متنوع به صورت مستمر کلیه تحرکات و فعالیت های هوایی اعم از داخل و عمق کشورهای همجوار را رصد نموده و با تجزیه و تحلیل این اطلاعات دریافتی و تشخیص به موقع تهدیدات در مراحل مختلف دفاعی اطلاعات تجزیه و تحلیل شده از تحرکات هوایی را جمع آوری و در اختیار فرماندهی پدافند هوایی قرار دهد. این مرکز مجهز به شبکه ارتباطی یکپارچه می باشد که آن را قادر می سازد کلیه تحرکات هوایی را در سطح کشور کنترل و رصد نماید. در این مرکز، زبده ترین افسران عملیاتی پدافند هوایی و نمایندگان ستاد تخصصی من جمله نمایندگان ارتباط، لجستیکی، رادار، زمین به هوا، آماد… فاشا، مستقر می باشند و به صورت لحظه ای و 24 ساعته اطلاعات دریافتی از شبکه فرماندهی و کنترل را به معاونت تخصصی ستاد فرماندهی پدافند هوایی منعکس نموده و بر روند آماده به کار بودن کلیه سنسورهای تحت امر، نظارت کامل اعمال می گردد. از طرفی کلیه دستورات جزء به جزء ستادی از طریق این مرکز (اعم از عملیاتی، لجستیکی و حتی اداری) به کلیه شبکه های فرماندهی و کنترل تحت امر ابلاغ می گردید و در عملیات والفجر8 این مرکز با مجرب ترین افسران عملیاتی و لجستیکی تقویت گردید و یکی از وظایف مهم این مرکز، هماهنگی با پست فرماندهی نیروی هوایی، پست فرماندهی پایگاه های هوایی به منظور تأمین به موقع هواپیماهای شکاری، رهگیری اسکرامبل جهت مقابله با هواپیماهای متخاصم و متجاوز و همچنین پرواز به موقع هواپیماهای شکاری، گشت هوایی (CAP) و حضور در مناطق ایستایی مصوبه تحت هدایت و کنترل رادارهای منطقه در راستای پوشش نسبی هوایی در مقابله با تهدیدهای هوایی دشمن و برنامه ریزی جهت به پرواز درآمدن به موقع هواپیماهای سوخت رسان و حضور آن در منطقه ایستایی از پیش تعیین شده از وظایف این مرکز عملیات والفجر8 می باشد.