مروری بر عملیات والفجر – 8 (فتح فاو) (انتشار مجدد)

یقیناً اولین سؤالی که به ذهن آنان رسیده بود این بود که چگونه کشوری که زیر سخت‌ترین فشارهای سیاسی،‌نظامی و به‌ویژه اقتصادی به سر می‌برد، توانسته است دست به چنین کار سترگی بزند؛ کاری که حتی تصور آن برای کارشناسان نظامی مشکل بود.

 با گرامیداشت فداکاری‌ها و رشادت‌های رزمندگان سلحشور نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در این عملیات ظفرمند و غرورآفرین که در ساعت 2200 روز 21 بهمن ماه 1364 با رمز مقدس یا زهرا(س) و تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء آغاز شد،

توجه خوانندگان محترم  را به مروری اجمالی از این عملیات جلب می‌نماییم:برای شروع در این بحث به نظر می‌رسد ذکر یک نکته برای خوانندگان غیرنظامی ضروری می‌باشد. البته در این خصوص از نظامیان محترم پوزش می‌طلبم.
براساس اصول و قواعد جنگ، هر عملیات آفندی از دو عملیات مرتبط به هم که در ادبیات نظامی به «تک اصلی» و «تک پشتیبانی» معروف هستند، تشکیل می‌شود. «تک اصلی» محوری است که نیروهای عمل کننده در آن برای تصرف و یا تأمین هدف اصلی عملیات اقدام می‌کنند و در تک پشتیبانی، نیروهای عمل کننده در آن محور وظیفه غافلگیری، تجزیة قوای دشمن و ممانعت از رسیدن نیروهای کمکی به نیروهایی که در مقابل تک اصلی قرار دارند،‌ را بر عهده می‌گیرند. لذا هرچند اهمیت یک عملیات در تقدم یکم به تک اصلی است، اما بدون تک پشتیبانی احتمال موفقیت تک اصلی تا نزدیک صفر کاهش می‌یابد.
عملیات پیروزمندانه والفجر – 8 نیز از این قاعدة کلی جنگ مستثنی نبود و لذا طراحان عملیات دو محور اصلی برای آن در نظر گرفته بودند. هدف اصلی از اجرای عملیات والفجر – 8 تصرف شهر بندری فاو بود.
درصورت موفقیت در این عملیات، ضمن اینکه سرپل بسیار مهمی در شبه جزیره فاو به دست می‌آمد که می‌توانست مبنای بسیار مطلوبی برای عملیات‌های آینده باشد، قدرت عمل و توان رزمی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز به نمایش گذاشته می‌شد؛ چرا که در آن مقطع زمانی یک پیروزی نظامی قاطع در جبهه‌های نبرد می‌توانست بهبود شرایط سیاسی را در منطقه و حتی جهان به نفع جمهوری اسلامی ایران رقم بزند و نیز موجب مضاعف شدن روحیة نیروهای رزمی در جبهه‌های نبرد شود.
براساس آنچه که در بالا گفته شد، طراحان این عملیات، اجرای تک اصلی را به سپاه پاسداران و تک پشتیبانی را به نیروی زمینی ارتش واگذار کردند، اما از آنجا که سپاه پاسداران در آن زمان فاقد نیروی هوایی، هوانیروز، نیروی دریایی مناسب، توپخانه کافی و … بود،‌ لذا تصمیم بر این شد که ارتش این امکانات را در اختیار سپاه قرار دهد. ‌از این رو نیروی هوایی ارتش مأموریت یافت تا ضمن تأمین امنیت هوایی صحنة نبرد، پشتیبانی نزدیک نیروهای عمل کننده را فراهم کند. همچنین حدود یک هزار عراده توپ در قالب 50 گردان توپخانه به سپاه واگذار شد. به علاوه تعداد زیادی از یکان‌های پروازی هوانیروز و بخش‌هایی از مهندسی ارتش نیز در اختیار نیروهای عمل کننده سپاه قرار گرفت. همچنین تعدادی از یکان‌های پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش نیز مأموریت یافتند تا حداکثر امنیت ممکن را برای نیروهای عمل کننده در محور فاو فراهم کنند.
در محور تک پشتیبانی که برعهدة نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران گذاشته شده بود، لشکرهای 21 پیاده (حمزه سیدالشهداء)، 30 پیاده، 81 زرهی، 92 زرهی و تیپ 55 هوابرد وارد عمل شدند.
در این عملیات که اجرای آن هفت روز طول کشید، رزمندگان اسلام به نتایج چشمگیر و قابل ملاحظه‌ای دست یافتند که مهم‌ترین آنها آزادسازی 800 کیلومتر مربع از خاک مقدس ایران اسلامی و به‌ویژه تصرف شهر بندری فاو و خارج ساختن آن از دست دشمن بود.
به علاوه در این عملیات اسکله‌های نفتی عراق تصرف و منهدم و ‌ارتباط دریایی عراق تقریباً به طور کامل با آب‌های آزاد قطع شد و شمار زیادی از یکان‌های ارتش بعث عراق منهدم شدند.
در تک پشتیبانی این عملیات، هرچند اهداف زمینی تأمین نگردید، ولی اهداف اصلی آن که فریب دشمن از محل تک اصلی و تجزیه قوای دشمن بود،‌محقق شد.
مستندات زیر بیانگر این است که تک پشتیبانی که توسط نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران اجرا گردیده،‌ موفقیت‌آمیز بوده و توانسته است مأموریت خود را در فریب و تجزیه قوای دشمن با موفقیت کامل به انجام برساند:
–    یکی از مسئولان توجیه سیاسی ارتش عراق در1364/11/14 یعنی در کمتر از یک هفته قبل از شروع علمیات والفجر – 8 طی مصاحبه‌ای در پاسخ به خبرنگار رادیو مونت‌کارلو اظهار داشت: حملة اصلی ایرانی‌ها به منظور قطع جاده بصره – بغداد و ایجاد شکاف بین سپاه‌های 4 و 6 در منطقه هورالهویزه صورت خواهد گرفت.
–    یکی از مسئولان اطلاعاتی ستاد کل ارتش عراق چند روز قبل از شروع عملیات والفجر – 8 در بازدید از جبهة فاو و در جمع فرماندهان عراقی اظهار کرد: در منطقه غرب اروند تهدیدی از سوی ایران وجود ندارد،‌لذا ممکن است تعدادی یکان علاوه بر آنچه که تاکنون از این منطقه برداشت شده است، از منطقه به سپاه 6 در شرق دجله اختصاص یابد.
–    سرلشکر ماهر عبدالرشید، فرمانده سپاه 3 عراق مستقر در جبهه شرق بصره حتی در تاریخ 64/11/26 یعنی یک هفته پس از عملیات والفجر – 8 و اشغال شهر فاو اظهار داشت: تک اصلی نیروهای ایرانی در روزهای آینده و در منطقه هورالهویزه انجام خواهد شد و لذا از ارسال و اعزام نیرو به منطقة فاو جلوگیری می‌کند!
–    اطلاعات به دست آمده از اسرای عراقی عملیات والفجر – 8 نیز این مطلب را تأیید می‌کند که ارتش عراق استعداد قابل توجهی از یکان‌های خود را تا شروع عملیات والفجر – 8 از جبهة فاو که به مسئولیت سپاه 7  اداره می‌شد، برداشت و به شرق دجله جهت تقویت اعزام کرده است.
همان‌طور که گفته شد عملیات فاو یکی از مشکل‌ترین و پیچیده‌ترین عملیات‌های نظامی، نه تنها در تاریخ دفاع مقدس، بلکه در تاریخ جنگ‌های کلاسیک جهان به حساب می‌آید. عبور از رودخانه اروند که حداقل عرض آن 500 متر و حداکثر آن 5/3 کیلومتر است و اختلاف ارتفاع آب که به هنگام جز و مد در محل بندر فاو به 5/3 متر می‌رسد، کاری بسیار عظیم است. نام رزمندگان سلحشوری که توانستند از این رودخانه سهمگین عبور کرده و خود را به ساحل دشمن برسانند، برای همیشه در تاریخ این سرزمین ثبت و ضبط خواهد شد. فراموش نکنیم که تعدادی از این غواصان  بی‌باک پیش از رسیدن به ساحل دشمن، جان پاک خود را از دست دادند و به لقاء دوست رسیدند.
اجرای این عملیات بزرگ و پیچیده و موفقیت آن، رعب و وحشت و سردرگمی و حیرت را نه تنها در اردوگاه نظامیان بعث عراق که در اردوگاه متحد غرب و شرق به‌وجود آورد.
بدون شک بعد از توکل به خداوند قادر متعال، همدلی،‌ هماهنگی، وحدت و یکپارچگی بین نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اصلی‌ترین عامل دستیابی به این موقیت عظیم بوده است؛ چیزی که نیاز همواره مؤمنین و موحدین در طول تاریخ حیات بشر است و هیچ‌گاه هیچ‌چیز دیگری نمی‌تواند جای آن را بگیرد. با گرامیداشت یاد و خاطره همة شهیدان جنگ تحمیلی و به‌ویژه شهدای گرانقدر عملیات والفجر – 8 با ذکر نتایج این عملیات غرورآفرین مطلب را به پایان می‌بریم.2
–    آزادسازی 30 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی و 770 کیلومتر مربع از خاک عراق.
–    تصرف شهر بندری فاو و اسکله‌های آن.
–    قطع کامل ارتباط عراق با آب‌های آزاد.
–    کشته شدن بیش از 17 هزار نفر و زخمی شدن حدود 25 هزار نفر از نیروهای عراقی.
–    اسارت 2500 نفر از نیروهای عراقی که تعداد قابل توجهی از آنان از افسران ارشد ارتش عراق بودند.
–    انهدام 600 دستگاه تانک و نفربر و 500 دستگاه خودرو.
–    انهدام 150 عراده توپ صحرایی،‌300 قبضه خمپاره‌انداز و 50 قبضه توپ ضد هوایی.
–    انهدام 70 فروند هواپیماهای جنگی و 10 فروند بالگرد.
–    انهدام 30 فروند ناوچه جنگی و 10 فروند لنج شناور.
–    همچنین در این عملیات غرورآفرین، 120 دستگاه تانک و نفربر، 170 قبضه توپ ضد هوایی، 200 قبضه خمپاره‌انداز، 20 عراده توپ صحرایی و مقادیر بی‌شماری تجهیزات و ادوات نظامی به صورت سالم به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد.

پی‌نوشت‌ها:
1 – قرارگاه مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
2 – منبع: اطلس عملیات‌های ماندگار، چاپ معاونت عملیات نزاجا.