جنگ شهرها ( انتشار مجدد)

این حملات از بامداد روز 17 مهر 1359 با اصابت سه فروند موشک فراگ7 به مناطق مسکونی شهر دزفول ابعاد تازه ای به خود گرفت و از آن زمان به عنوان یکی از راهبردهای اصلی نظامی رژیم بعث عراق در جنگ تبدیل شد که تا سال 1362 قبل از عملیات خیبر ادامه داشت.
با ادامه این حملات حضرت امام خمینی (ره) در تاریخ 18 بهمن 1362 موافقت خود را با مقابله به مثل محدود علیه مراکز صنعتی، سیاسی و نظامی عراق اعلام نمودند. بعد از موافقت حضرت امام خمینی (ره) و اخطار مسئولین نظامی ایران، عراق به این استراتژی خود ادامه داد و در روز 22 بهمن 1362، 5 فروند موشک اسکات بی به دزفول پرتاب کرد که یکی از آنها به بیمارستان افشار اصابت کرد. بعد از این حمله ایران به مردم ساکن در شهرهای بصره، مندلی و خانقین 24 ساعت فرصت داد تا آن شهرها را تخلیه کنند و در 23 بهمن 1362 توسط آتشبارهای توپخانه اقدام به مقابله به مثل نمود.

 با این حمله ایران، حملات عراق به شهرها متوقف شد ولی با آغاز عملیات خیبر در تاریخ 3 اسفند 1362، حملات به شهر ها از سوی عراق از سر گرفته شد و بر خلاف پروتکل 1925 میلادی، رژیم بعث عراق در منطقه عملیاتی خیبر از بمب های شیمیایی استفاده کرد.
نکته جالبی که  در تفاوت اقدامات جمهوری اسلامی ایران و رژیم بعث عراق در مطالب گفته شده وجود دارد این است که ایران به مدت حدود 4 سال از بعد از اولین حمله عراق به شهرهای خود، از حمله به اهداف غیر نظامی خودداری نموده است.
پس از وقفه ای کوتاه، حملات عراق به شهرهای ایران از تاریخ 10 خرداد 1363 با حمله به پالایشگاه تبریز آغاز شد و همچنین در 15 خرداد ماه هواپیماهای عراقی شهر بانه کردستان را که در آن مردم مشغول تظاهرات به مناسبت سالروز قیام 15 خرداد بودند را بمباران  کردند و در پاسخ، از ساکنان 11 شهر عراق خواسته شد تا خانه های خود را ترک کنند و سپس تاسیسات سعیدیه و کفری بمباران شد و بصره، خانقین، مندلی و زرباتیه عراق زیر آتش توپخانه قرار گرفت.
سپس در تاریخ 23 خرداد 1363 با میانجی گری سازمان ملل توافقنامۀ عدم حمله به شهرهای مسکونی به امضاء رسید، که در تاریخ 14 بهمن 1363 توسط عراق نقض گردید. این حملات با پرتاب 5 فروند موشک- اسکاد بی- به شهر دزفول آغاز گردید که باعث ویرانی صدها منزل، یک بیمارستان و یک دبستان و کشته شدن صد ها نفر شد. در مقابل، ایران ابتدا از طریق صدا و سیما به مردم شهرهای بصره، مندلی و خانقین اخطار داده و آنها را توسط توپخانه گلوله باران کرد. با از سر گیری حملات به شهرهای اهواز و بوشهر توسط رژیم بعث عراق در تاریخ 13 اسفند 1363 جنگ وارد مرحله جدیدی به اسم جنگ شهرها شد.
همچنین در تاریخ 15 اسفند 1363 عراق با استفاده از پیام رادیویی، 30 شهر ایران را تهدید نمود که از جمله این شهرها می توان به دزفول، مسجد سلیمان، تهران، دهلران، اندیمشک، تبریز، هویزه، بانه، ایلام و سنندج اشاره کرد. به دنبال تهدید به مقابله به مثل ایران، سازمان ملل در نامه ای تأمل برانگیز در تاریخ 18 اسفند 1363 دو طرف را به توقف جنگ شهرها در ساعت 23:59 دقیقه روز 18 مارس 1985 دعوت کرد که آقای دکتر ولایتی بر طبق نامه ای پذیرای آن بود.
 صدور این نامه برابر شد با اجرای عملیات بدر در تاریخ 19 اسفند 1363 و عراق به منظور جبران شکست در مواضع زمینی بدون توجه به درخواست سازمان ملل به حمله خود به شهرها ادامه داد. در چنین وضعیتی مقابله به مثل موشکی در دستور کار قرار گرفت و در بامداد 21 اسفند 1363 رأس ساعت 3:20 بامداد اولین موشک میان برد جمهوری اسلامی ایران به سمت کرکوک عراق پرتاب شد که  به یک پالایشگاه در کرکوک اصابت کرد.
دولت عراق در اولین واکنش این حمله را یک عملیات بمب گذاری از سوی ایران معرفی کرد. با تداوم حملات عراق به شهرهای ایران دومین موشک اسکاد بی ایران در تاریخ 23 اسفند 1363 رأس ساعت 2:40 به قلب بغداد پرتاب شد که به بانک رافدین بزرگترین بانک دولتی عراق اصابت کرد و ساختمان 18 طبقه ای آن را منهدم نمود. وجود اسناد و مدارک تجارت خارجی و قرار گرفتن مرکز شنود و استراق سمع سازمان اطلاعات و امنیت عراق در طبقه فوقانی این بانک، ارزش این حمله را فوق العاده افزایش میدهد. از این زمان به بعد، مقابله به مثل ایران در مقابل حملات عراق به شهر ها بر اساس قدرت بازدارندگی موشک های جمهوری اسلامی ایران بود که عراق و رسانه های مقرض شدیدا در پی سانسور خبری موشک های ایران بود اما با پرتاب چهارمین موشک در تاریخ 25 اسفند 1363 رأس ساعت 6:25 به مرکز بغداد که به منطقه الکراده رو به روی کاخ ریاست جمهوری و نزدیکی هتل های مریدان و شرایتون که محل اقامت اتباع خارجی بود برخورد کرد. دیگر عراق توانایی سانسور حملات موشکی ایران را نداشت هرچند تلاش کرد به منظور خنثی کردن اثرات سیاسی آن این موشک را انفجار یک خودرو بمب گذاری شده معرفی کنند.
پنجمین موشک جمهوری اسلامی ایران به ساختمان جدید وزارت امور خارجه عراق واقع در600 متری کاخ صدام اصابت کرد و قدرت ایران در مقابله به مثل را به رخ صدام کشید. اما حملات صدام علیه مردم بی گناه متوقف نشد، لذا هفتمین موشک زمین به زمین ایران با اصابت به مجتمع مسکونی افسران عالی رتبه عراق موجب هلاکت 130 نفر نظامی از جمله 30 افسر عالی رتبه عراق گردید و خبرگزاری فرانسه نیز این حمله موشکی را پوشش داد.
 با تداوم اقدامات مقابله به مثل ایران، رژیم عراق مجبور به متوقف کردن حملات خود به مناطق مسکونی ایران در تاریخ 13 فروردین 1364 شد اما به دلیل بلند پروازی سران این رژیم در تاریخ 15 فروردین 1364 دوباره اقدام به بمباران برخی از شهرهای ایران کردند. در تاریخ 18 فروردین 1364 دبیر کل سازمان ملل وارد ایران شد و در بازگشت و تسلیم گزارش خود به  سازمان ملل یک طرح هشت ماده ای برای قطع مخاصمه را مطرح نمود که از این قرار است:
1.    متوقف ساختن حمله به مناطق مسکونی؛
2.    متوقف ساختن تهدید علیه خطوط هوایی؛
3.    عدم استفاده از سلاح شیمیایی و میکروبی؛
4.    خودداری از حمله کشتی های بازرگانی دولت های بی طرف؛
5.    خودداری از حمله به بندرها، تأسیسات و پایانه های مربوط؛
6.    مبادله اسیران بین المللی با همکاری کمیته جهانی صلیب سرخ؛
7.    انجام اقدام های لازم برای اجرای مواد مذکور با حسن نیت؛
8.    حفظ تماس دایم با دبیر کل از جانب هر دو طرف.
که متأسفانه شورای امنیت (به عبارت صحیح تر) آمریکا، شوروی، فرانسه، انگلیس و چین جلسه ای را برای بررسی این گزارش و پیشنهادات دبیر کل سازمان ملل اختصاص ندادند. در این مقطع 29 شهر و چندین روستا، 118 بار مورد اصابت بمب و موشک قرار گرفت و 1227 نفر شهید و 4682 نفر زخمی شدند.
رژیم بعث عراق در جنگ شهرها پا را فراتر از حملات موشکی و توپ خانه ای گذاشت و اقدام به استفاده از سلاح های شیمیایی علیه شهرهای ایران کرد. یکی از هولناک ترین این حملات که به عنوان اولین شهر غیر نظامی جهان مورد اصابت بمب های شیمیایی قرار گرفت، شهر سردشت بود.
عراق که از بازپس گیری منطقه تصرف شده در عملیات نصر 4 درمانده شده بود و حملات مکرر روزهای اول و پنجم تیر نیز او را سودی نبخشیده بود، یکشنبه هفتم تیر 1366 در جنایتی بی سابقه نقاط مسکونی و پر تردد شهر سردشت را در شلوغ ترین اوقات روز بمباران کرد. بمب افکن های ارتش بعثی عراق در ساعات 16:25 و 16:30 نقاط مرکزی  و پر تردد از جمله بیمارستان مرکزی، فرمانداری، سپاه پاسداران، یک آموزشگاه، اداره بازرگانی و نیز حاشیه شهر سردشت را با پرتاب 20 بمب شیمیایی هدف قرار دادند و مردم مسلمانِ کرد سردشت را به جرم میهن دوستی و وفاداری به انقلاب و جمهوری اسلامی و حمایت از رزمندگان آن و در حالی که به امور روزمرۀ خود مشغول بودند غافل گیر کردند. مردم بی خبر از عمق جنایت دشمن، ناگاه خود را در توده انبوه گازها و عوامل شیمیایی گرفتار دیدند. آنان بارها هدف حملات هوایی و آتش سلاح های متعارف قرار گرفته بودند، اما تصور چنین جنایت هولناکی را نمی کردند، لذا همچون گذشته برای در امان ماندن از آثار بمباران ها خود را به پناهگاه ها رساندند ولی طولی نکشید که با هشدار های پیاپی گروه امداد تیپ پدافند شیمیایی 12 امام سجاد (ع) سپاه پاسداران- که با بلند گو و آژیر ضمن اعلام تک شیمیایی، مردم را به رفتن به بالای ارتفاعات و اجرای دستورات حفاظتی فرا می خواندند- خود را به ارتفاعات و مکان های مرتفع رساندند.
وسعت و شدت این جنایت سبب شد تا چندین هزار نفر از مردم شهر به نسبت های مختلف مصدوم گردند. حدود هفت هزار تن مصدوم و 200 تن شهید در پروندۀ این جنایت هولناک و فاجعه ضد انسانی رژیم عراق ثبت شده است. اغلب قربانیان زنان و مردان سالخورده و کودکان و بیماران بستری در بیمارستان مورد هدف بودند. هواپیماهای عراق دوشنبه 8 تیر 1366 نیز بیمارستان مرکزی سردشت و روستای کله و اطراف سردشت را بمباران شیمیایی کردند.
گفتنی است که رژیم بعثی عراق با بی اعتنایی به همه معاهدات و قرارداد های بین المللی، به رغم امضای پروتکل 1925 و کنوانسیون های مربوط، با مشاهدۀ بی توجهی اعضای شورای امنیت و چشم پوشی آنها از ارتکاب جنایت علیه بشریت، حملات شیمیایی علیه نیروهای ایران در سراسر جبهه ها را تشدید کرد و علاوه بر آن، روستاها و شهر های مرزی ایران و کردستان عراق را هدف بمب باران ها و گلوله باران های شیمیایی قرار داد که حاصل این جنایت در این دوره حدود ده هزار نفر مصدوم و هزاران نفر شهید اعم از نظامیان و مردم بی گناه ایران و عراق به خصوص کودکان، زنان و سالخوردگان بود. از جمله این شهرها می توان به خرمشهر، آبادان، سردشت و شلمچه اشاره کرد.

استخراج: محمد مهدی رحیمی مقدم
منابع :
1-    جنگ شهرها و دفاع موشکی، محمد حسین پیکانی
2-    جنایت جنگی، محمد باقر نیکخواه بهرامی